Պետությունների հեռահար մտադրության մասին շատ բան է կարելի պարզել կառավարության կուտակային վարքագծից: Օրերս ՌԴ պետական բանկը (ՌԲ) ու վիճակագրական Ռոսստատ ծառայությունը պահուստների վերաբերյալ ռեզոնանսային տվյալներ են հրապարակել: Ի՞նչ առնչություն ունի Հայաստանին տեսքից ներքին այս ընթացքը, բացի, բնականաբար, տնտեսականից:

Ըստ Ռոսստատի երկամյա զեկույցի [1], տնտեսության պետական սեկտորի բանկային խնայողությունները 2018-ին աննախադեպ աճ են գրանցել՝ $56 միլիարդ, ինչը 10 անգամ գերազանցում է կուտակումների աճը 2017-ին: Պետականին հավասար դեպոզիտային աշխուժություն է տիրում նաեւ մասնավոր սեկտորում: Քծիպությամբ ամենեւին աչքի չընկնող ռուս մարդն ու նրա նավթաշատ պետությունը ինչու՞ են հեւիհեւ մրցում՝ ունեցած-չունեցածը բանկերում «սառեցնելու» համար:

Հարցի կարճ պատասխանը այսպիսին է. ռուսական պետության խնայողությունը «սեւ օրվա համար» է, իսկ հասարակ մարդունը՝ «լավ օրից չէ»: Պնդումը բավականին տարօրինակ է հնչում, մի՞թե հարստության ապահովությունը սովորական եւ դրական բան չէ: Փողի աշխարհում, սակայն, առավել քան այլ ասպարեզներում, կարեւոր են մանրամասները: Փորձենք շոշափել իրողությունը:

Այս պահին ՌԴ Կառավարության եւ ՌԲ անմիջական տրամադրության տակ գտնվող բարձր լիկվիդության, այսինքն առեւտրային գործարքների արդյունքում հեշտությամբ առձեռնի վերածվող միջազգային ակտիվները մոտեցել են $540 միլիարդի: Եթե դիմենք Bloomberg գործակալության փորձագետների գնահատականին, ապա Ռուսաստանը վստահորեն շահում է աշխարհում հինգերորդը լինելու պայքարը Սաուդյան Արաբիայի հետ, կանգնելով Չինաստանի, Ճապոնիայի, Եվրամիության ու Շվեյցարիայի ոսկեարժութային ռեզերվներից անմիջապես հետո:

Ուշադրություն դարձնենք, սակայն, մի հանգամանքի վրա: Ի տարբերություն սաուդցիների, ռուսները պահուստի 18%-ը վերածել են ոսկու: Դա հիմնականում ֆիզիկական մետաղաձույլ ոսկի է, կան ճիշտ է նաե ոսկուն համարժեք ապառիկ հաշիվներ: Մինչդեռ, ոսկու կշիռը սաուդցիների ռեզերվում չնչին է՝ 0.1%-ից էլ պակաս:

Ավելի շատ ուզբեկական ոսկի՛ եւ չինական յուա՛ն Հայրենիքին

Երկրորդ կարեւոր հանգամանքը պահուստի դրամարժույթի կամ արժեթղթերի տեղաբաշխման ազգային իրավասությունն է եւ ակտիվների դրամարժութային նոմինացիան: Մոսկվան հապշտապ «վերանվանում է» դոլարային արտաքին ակտիվները չինական յուաններով: Միաժամանակ, ներքին ֆինանսական կայունության նպատակով, ՌԲ կողմից կանխիկ դոլարների գնումները շարունակվում են: Սա բացասաբար է ազդում ռուբլու փոխարժեքի վրա:

Այսպիսով, արտասահմանում ոսկի եւ յուաններ՝ դոլարների փոխարեն, իսկ պետբյուջեում դոլարները՝ ռուբլու: Նկատենք, որ մետաղական ոսկին միայն պայմանական ապահովություն է տալիս. այն դեռ պետք է առաքել գնորդին, բացի այդ՝ դեղինի ծարավ գնորդն էլ պիտի ամեն պահի ձեռքի տակ լինի: Այդուհանդերձ դիզվում է հենց մետաղը: Ոսկու խոշորագույն արտահանողներ Ուզբեկստանը, Մոնղոլիան եւ Տաջիկստանը շփում են ձեռքերը: Ակնհայտ է, որ մետաղի անհարմարությունը Մոսկվայի համար ոչինչ է՝ արտասահմանյան դոլարային հաշիվների վրա ԱՄՆ հնարավոր արգելքի դիմաց:

Ավելացնենք նաեւ, որ եվրոն ռուսական պահուստում 22%-ից հասել է մոտ 32%-ի: 3%-ից 15%-ի հասած յուանային կախվածությունը նույնպես վկայում է որոշակի կողմնորոշման մասին: Տպավորությունն այն է, որ ռեզերվի հարցում ռուսական կողմնորոշումը կարող է ցանկացածը լինել, միայն ոչ ամերիկյան:

Այս երեւույթը ավելի քան լուրջ պատճառներ պիտի ունենար: Ինչպես եւ, անշուշտ, նպատակներ: Վերջին պնդումը պարզաբանման կարիք ունի: Բանն այն է, որ արտաքին հանգամանքներին սեփական ձեռնարկումներով դիմագրավելը բնորոշ է նախագահ Պուտինի քաղաքական ոճին ընդհանրապես:

Փող կա, իսկ տեխնոլոգիա չկա ու չի լինի. որոշումն է՝ զինվել

Առանց ռուսական տնտեսության ճյուղային վերլուծության անգամ, կարելի է նշել, որ համենայն դեպս պետական սեկտորի պարագային 2014-ին, ամենայն հավանականությամբ, ծանր որոշում է ընդունվել: Որոշվել է փող ներդնել հիմնականում զենքի մշակման եւ արտադրության մեջ, իսկ քաղաքացիական ներդրումները սահմանափակել: Արհեստականորեն «ազատված» միջոցները որոշվել է կուտակել հենց սեւ օրվա համար: Նախագահ Վլադիմիր Պուտինի պատկերացրած «ռուսական սեւ օրվա» ուրվագիծը դեռ կներկայացնենք:

2014 թվականին, Ղրիմի միացման հետեւանքով սպասված պատժամիջոցների հեռանկարով, արեւմտյան էժան ֆինանսական միջոցների՝ վարկերի, ինչպես նաեւ առաջադեմ տեխնոլոգիաների բացակայության պայմաններում քաղաքացիական այսպես կոչված «ռեալ» սեկտորում մնում էր միայն մեկ ուղի: Միջազգային շուկայում մրցունակ ապրանքարտադրության սակավության պատճառով այդ սեկտորում միջոցները կենտրոնացվեցին առավելապես շինարարության, ի մասնավորի՝ ճանապարհայինի ու այլ ենթակառուցվածքների զարգացման վրա:

Դրությունը հետեւյալն է. փող եւ համեմատաբար էժան աշխատուժ կա, իսկ արտահանման համար պիտանի ապրանքների՝ բարդ էլեկտրոնիկայի, ինֆորմացիոն համակարգերի, ինքնաթիռների, նավերի, ավտոմեքենաների, հաստոցների, էլեկտրագեներատորների, տուրբինների եւ զանգվածային պահանջարկ վայելող այլ արդյունաբերական ապրանքների համար մրցունակ տեխնոլոգիա չկա: Արեւմուտքն է արգելափակել:

Ինչ վերաբերում է խոհրդային շրջանի հրթիռա-միջուկային զինատեսակների տեխնոլոգիական նորագույն «վերընթերցումին», ապա դրա մակարդակի մասին կարելի է դատել վերջին փորձարկումների ծանր հետեւանքներից: Մինչդեռ, բարձր ղեկավարությունը շարունակում է շտապեցնել ինժեներներին եւ գիտնականներին:

Բնական հարց կարող է առաջանալ. իսկ ինչու՞ միջոցների մի մասը չուղղել միջին եւ մանր ձեռնարկատիրական ակտիվությունը խթանելու եւ, դրանով, սաստկացող սոցիալական դեպրեսիան նվազեցնելու վրա: Ինչու առկա դրամական միջոցներով չաշխուժացնել կիսամեռ ներքին ապրանքաշրջանառությունը: Վերջապես, ինչու՞ չշարունակել դեռեւս նախագահ Դմիտրի Մեդվեդեւի օրոք ձեռնարկված եւ մինչեւ 2014 թվականը ծավալվող սոցիալական եւ առողջապահական տպավորիչ նախագծերը: Այս հարցերի պատասխանը ինֆորմացիա է պարունակում ռուս պետության արտաքին քաղաքական հեռահար մտադրությունների մասին:

Հավելյալ հիմնավորումը թույլ տվեք տեղափոխել հաջորդ ակնարկ: Կարիք կա տեսնելու, թե ինչ տեսք ունի կրեմլյան էլիտայի մոլորակային պլանավորումը շարքային ռուս քաղաքացու ֆինանսական դիտակետից: Ասենք համենայնդեպս, որ նախաբանում բերված Հայաստանին վերաբերող հարցի պատասխանն է՝ անմիջական քաղաքական ու ռազմական առնչություն: Հայկական օրակարգը, ըստ այդմ, պետք է խնդրի բարդությանը համապատասխան լինի:

(շարունակելի)